Grote zorgen over plannen grootschalige bomenkap in de Amsterdamse Waterleidingduinen.
Bijdrage ecoloog verbonden aan Natuurbelang 28-11-2018
Waternet is momenteel (eind 2018) bezig een nieuwe bosbeheervisie op te stellen. Deze bosbeheervisie legt de wijze waarop de bossen de komende jaren beheerd zullen worden vast. Hoewel het plan nog niet definitief is goedgekeurd door de gemeente Amsterdam is er al steeds meer duidelijk wat Waternet van plan is. Dit is af te leiden uit de conceptversies die Waternet niet openlijk wil publiceren.
Hoe kan het dat zulke ingrijpende belasting verslindende plannen voor een Natura 2000- gebied, vol beschermde habitattypen en beschermde soorten, niet vergunningplichtig zijn en niet openlijk aangekondigd worden?
Gaten in bossen en aanplant
Uit die concepten blijkt dat Waternet jaarlijks 1 à 2% van het totale bosareaal wil gaan kappen. Dit zullen ze doen door gaten in de bossen te gaan maken van 2 tot 2,5 keer de boomlengte (red. 50-40 meter; totaal 2000 m2 per vak) . Daarnaast zal er ook nog gedund worden in diezelfde bospercelen. In totaal zouden er zo 30 à 40 grote gaten in de bossen ontstaan. Het stamhout zal worden afgevoerd en in de open plekken zullen nieuwe bomen worden aangeplant. Ook zullen deze plekken omheind worden met twee meter hoge hekwerken om de jonge bomen tegen vraat te beschermen. Het bosareaal wordt opgedeeld in 6 werkgebieden en na 6 jaar zal dit hele plan zich weer op eenzelfde wijze herhalen. Door dit cyclische beheer ook onder regulier bosbeheer te laten vallen, zijn er geen vergunningen, inventarisaties en evaluaties nodig voor de uitvoer van deze plannen tot in de lengte der dagen.
Meer lezen… De bosvisie in concept – het werkplan 2018-2019
Waternet heeft onderzoek laten uitvoeren naar de boomdiktes op de percelen en de mogelijke opbrengsten en beweert, zonder ander onderzoek, dat dit plan goed voor de natuur is. Het moet de bosverjonging stimuleren, de bossen gevarieerder maken en deze aantrekkelijker maken voor recreanten.
Hoewel de plannen in beginsel mooi klinken zijn er bij ons grote twijfels. Deze betreffen een aantal aspecten van de plannen en van het tot stand komen er van. Hieronder zullen we verder op die aspecten ingaan.
1. De noodzaak
Verhogen van variatie
Waternet toont eigenlijk op geen enkele wijze aan hoe deze plannen goed voor de natuur zouden moeten zijn. Er is geen onderzoek gedaan naar de biodiversiteit van de bossen en er is ook niet bekeken hoe die er op vooruit zou moeten gaan als er gekapt gaat worden.
- Omdat er sinds het begin van de tweede wereldoorlog de bossen al niet meer geëxploiteerd of beheerd zijn hebben deze zich sindsdien natuurlijk ontwikkeld. Door het ouder worden zijn de bossen steeds diverser geworden. Steeds meer soorten vestigden zich er in omdat bomen hoger werden, meer holen gingen bevatten en ook de bodem er zich steeds verder ontwikkelde door humusvorming. De vestiging van boommarters, roofvogels en uilen (waaronder de wespendief), appelvinken, zwarte mezen en tal van vleermuizen bevestigen dit. Wanneer men niet ingrijpt zal deze natuurlijke ontwikkeling zich gewoon voortzetten.
- Niet alleen door hun leeftijd zijn de bossen al gevarieerd maar ook vanuit hun oorsprong. Lanen, voormalige akkertjes en het reliëf van de duinen zorgen voor veel variatie. Daarnaast zijn de oorspronkelijke bosperceeltjes klein (1 à 1,5 ha.) en met verschillende soorten beplant. Hierdoor is een mozaïek van verschillende bosvlakjes en open duin ontstaan (zie kaartje). Er is geen honderd meter hetzelfde als je er doorheen loopt en de vraag is of er wel meer variatie ontstaat als er gekapt wordt of dat er dan juist voor sommige soorten geen geschikt biotoop meer overblijft. Daarnaast kun je je afvragen of de winst aan variatie opweegt tegen de schades en verstoringen van de jaarlijkse kapwerkzaamheden. Machines die door het bos rijden beschadigen de bosbodem.
Onderstaande kaart geeft bij ingang Oase de (voorlopige open verjongingsgaten aan.
(tekst loopt door onder afbeelding)
De bosverjonging
Bosverjonging is nodig voor een bos om te blijven voortbestaan en zorgt voor variatie in leeftijdsopbouw. De laatste jaren bleef dit achterwege vanwege de hoge graasdruk en het (machinaal) verwijderen van de ondergroei om de Amerikaanse vogelkers te bestrijden. Het is voor het bos nauwelijks van belang dat de bosverjonging nu even minder is omdat bomen eeuwen oud kunnen worden voor ze vervangen hoeven te worden. Er is tijd genoeg om dat op een natuurlijke wijze te laten gebeuren. Voor de opbouw en ondergroei is de graasdruk van belang. Het vee is inmiddels verwijderd en de damherten worden massaal afgeschoten. In 2021 zullen ze op een niveau zitten waarbij de vegetatie zich weer hersteld heeft, aldus Waternet. Maar ook voor 2021 zal de invloed van de damherten al afnemen. Het is daarom erg voorbarig om nu in de bossen te gaan kappen en niet het eigen natuurlijke herstel af te wachten.
- Een ander gevaar van de gaten is dat je er juist niet de soorten in krijgt die je wilt hebben. Snelgroeiende soorten als de Gewone esdoorn en de exotische Amerikaanse vogelkers zullen hier ook van profiteren en de aanplant allicht wegconcurreren. Ook de massale opkomst van adelaarsvaren kan in de eikenbossen bosverjonging tegenhouden als er te veel licht op de bodem komt. Sinds het verwijderen van de Amerikaanse vogelkers is deze in sommige stukken al enorm toegenomen.
Het aantrekkelijker maken van de bossen voor recreanten
Allereerst is de vraag of het bos ‘aantrekkelijker’ maken voor recreanten wel een doel op zich zou moeten zijn in een Natura 2000-gebied waar miljoenen voor natuurbescherming naar toe gaan. Daarnaast is het vreemd dat de meningen van de recreanten helemaal niet onderzocht zijn in dit gebied. Wij vragen ons daarom sterk af of die recreanten wel op deze kapplannen en de vele hekwerken zitten te wachten.
2. De uitvoering
Het dunnen
- Hoewel houtproductie volgens de gemeente Amsterdam geen doel meer mocht zijn van deze bosbeheervisie staat het dunnen van de percelen er nog steeds in. Dunnen is bij uitstek een methode om de houtproductie te verhogen door bij concurrerende bomen de minst opbrengende boom te verwijderen zodat de meer opbrengende boom harder gaat groeien. Deze hebben meestal mooie rechte stammen en weinig beschadigingen terwijl voor de natuur de meest grillige bomen met veel gaten vaak onderdak bieden aan meer soorten. Het dunnen zorgt er verder ook nog eens voor dat niet alleen de gaten maar ook de rest van het perceel verandert en verstoord wordt. Bomen die van nature dicht op elkaar staan zorgen juist voor de noodzakelijke dekking (bescherming) van veel soorten en wanneer een boom het aflegt in de natuurlijke competitie met zijn buurman blijft hij vaak nog lang overeind. Zulk staand dood hout is van groot belang voor tal van paddenstoelen, insecten en de dieren die daar weer van leven.
De verjongingsgaten
- Het kappen voor het maken van de gaten levert niet alleen directe verstoring op voor dieren en planten die op de plekken zelf leefden maar ook verandert de oppervlakte van het bos erdoor. De grotere soorten die een bepaald oppervlak nodig hebben om voldoende voedsel te vergaren kunnen zo ook in de problemen raken.
Het afvoeren van het hout
- Om het hout af te voeren zal zwaar materieel door de bossen moeten rijden. Dit zorgt voor beschadiging en verdichting van de bosbodem wat een directe impact op de hydrologie, humusvorming en fauna heeft. In productiebossen ligt de biodiversiteit van de bodem zo’n 90% lager dan in natuurlijke bossen. Daarnaast dienen in een natuurlijke situatie omgevallen bomen jaren lang als voedselbron voor tal van organismen zoals voor de nieuwe boompjes die er kiemen. Liggend dood hout is noodzakelijk voor een goede humusopbouw en nutriëntenhuishouding van de bodem, zeker op arme zandgronden zoals in de duinen. Door het hout af te voeren wordt het hele ecosysteem ontwricht en lijkt de situatie niet eens meer op het natuurlijke afsterven en omvallen van bomen.
Het aanplanten
- Door boomsoorten aan te gaan planten en te gaan omheinen worden juist natuurlijke processen, zoals de secundaire successie en de daarmee gepaarde natuurlijke vestiging van soorten, en het op natuurlijke wijze gebruik maken van het terrein door dieren, ernstig verstoord. Aanplanten en hekken plaatsen is juist tegennatuurlijk. Bovendien maken de twee meter hoge hekken de bossen er waarschijnlijk niet fraaier op voor de recreant en zal ook het uiteindelijke verwijderen er van weer verstoring opleveren.
Monitoring en evaluatie
De bossen van de AWD liggen in Natura 2000-gebied en vallen ook grotendeels onder het beschermde habitattype ‘Duinbos (droog)’. Ook herbergen ze tal van beschermde soorten. Wij vinden het uiterst vreemd dat zonder gedegen inventarisaties, Waternet er zonder meer van uitgaat dat deze plannen goed zijn voor de natuur. Veel soorten stellen specifieke eisen aan hun omgeving, en komen zeer lokaal voor. Het maakt daarom heel veel uit welke bomen precies gekapt zullen worden. Doordat deze plannen niet aangekondigd worden is het niet mogelijk de plannen bij te stellen voor het te laat is. Daarnaast zijn er door het niet monitoren géén gedegen evaluaties mogelijk. Hierdoor zullen we niet weten of het wel goed voor de natuur is en worden de plannen niet bijgesteld. De plannen vallen onder regulier beheer waardoor Waternet gewoon zijn gang kan gaan, puur met de toezegging dat het wel goed voor de natuur is.
beschermde soorten
De bossen herbergen veel beschermde soorten waaronder de wespendief, die een doelsoort voor dit Natura 2000-gebied is evenals de moeilijk vindbare nauwe korfslak. Die laatste wordt dus gemakkelijk over het hoofd gezien. Verder blijkt ook uit het eerste werkplan dat er juist in een van de meest soortenrijke stukken gekapt gaat worden en juist in de buurt van de wespendief. Waarom neemt men zulke risico’s juist deze kwetsbare stukken te verstoren? Men beroept zich op het zullen toepassen van de zogenaamde gedragscode bosbeheer die voor productiebossen is geschreven om de natuur enige bescherming te geven. Maar die nu dus gebruikt wordt om te kijken wat er nog wel gedaan kan worden in beschermd natuurgebied. In de afgelopen jaren is die gedragscode ook gebruikt bij Life+ en PAS-werkzaamheden (red. gesubsidieerde stikstof maatregelen) maar toch werden er telkens soorten verstoord omdat Waternet zich niet goed aan de gedragscode hield.
Zo werden bij de PAS werkzaamheden beschermde aalscholvernesten gekapt of omver getrokken, werd er pal naast beschermde roofvogelnesten gekapt en werd er vaak geen rekening gehouden met beschermde soorten als de nauwe korfslak, de wespendief, de zandhagedis of de rugstreeppad. Achteraf kan er geen handhaving plaatsvinden omdat het al gebeurd is en vooraf kan er geen bezwaar tegen de plannen gemaakt worden omdat ze niet vergunningplichtig zijn.
Wij vinden daarom dat deze werkplannen ruim van te voren aangekondigd en in te zien zouden moeten zijn en wel vergunningplichtig zouden moeten zijn. Het gaat tenslotte om kwetsbare natuur en de besteding van miljoenen belastinggeld.
Andere artikelen hierover.
wat is Amsterdam van plan met 600 hectare bos?
Volg dit op Facebook
Laat bomen staan vanwege het grote nut van CO2 afvang. Nederland heeft al 10 van de grootste vervuilende bedrijven ter wereld. Vul aan met hernieuwde aanplant, maar laat staan wat er is.
De natuulijke bossen redden het toch ook zonder bemoeienis van de mens! Laat lekker staan en plant nieuwe bossen in de gewenste verdeling van snel /langzaam groeiende, hoge/lage bomen en daarbij behorende struiken en wormen ed.